Okolica

OKUNINKA
Jezioro Białe, nad którym leży Okuninka, wchodzi w skład, najdalej na północny wschód wysuniętej grupy jezior Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego. W sąsiedztwie największego Jeziora Białego (106ha) występują także inne jeziora: Glinki, Czarne, Święte, Rogoźne i Lipiniec. Jezioro ma łatwy dostęp do wody ze względu twarde piaszczyste dno. Żyje w nim wiele gatunków ryb, m.in. szczupak, karp, sielawa, sandacz, węgorz. Nad jeziorem można spotkać kaczki krzyżówki, perkozy, czaple siwe, łabędzie, błotniki stawowe. Od strony południowej jezioro otoczone jest lasem należącym do Sobiborskiego Parku Krajobrazowego.

Wokół jeziora, w odległości 100-150 m od jego brzegów, biegnie lokalna droga, przy której znajdują się liczne ośrodki wypoczynkowe. W sezonie letnim czynne są restauracje, kawiarnie, wypożyczalnie sprzętu sportowego i pływackiego, kino letnie, boiska do gier i zabaw, pola namiotowe oraz punkty gastronomiczne. Dzięki największej na całym Pojezierzu Łęczyńsko – Włodawskim głębokości ( największa głębokość – 33,6 m; średnia głębokość – 14,1 m.) i pojemności (14998 m3 ), jezioro charakteryzuje się wysoką odpornością na degradację i mimo dużego ruchu turystycznego posiada I klasę czystości jako jedyne na Pojezierzu. Okuninka zapewnia liczne atrakcje dla całej rodziny. Znajdziemy tutaj coś dla „małego, młodego i dorosłego”. Dzieci mogą bawić się na czystych, piaszczystych plażach lub wesołym miasteczku, jak również pojeździć konno. Młodzież doceni duży wybór dyskotek i pubów, które są do ich dyspozycji przez całą dobę. Dorośli natomiast, cieszyć się będą ciszą i spokojem, jaki zapewniają im okoliczne lasy i jeziora.

Atrakcje Jeziora Białego nie kończą się wraz z wakacjami. Poza sezonem letnim Okuninka znajduje wielu amatorów czynnego wypoczynku. Jesienią staje się rajem dla grzybiarzy oraz wędkarzy. Zimą mile zaskakuje miłośników białego szaleństwa. Jezioro Białe z pięknego kąpieliska staje się ogromnym lodowiskiem. Ostatnimi czasy coraz modniejsze staje się spędzenie tutaj sylwestra i Nowego Roku.

WŁODAWA
Murowany, późnobarokowy KOŚCIÓŁ pw. św. Ludwika wzniesiony w latach 1739-1780 z fundacji Ludwika i Antoniego Pociejów, Flemingów i Czartoryskich, wg projektu architekta Pawła Fontany. Pod świątynią znajdują się krypty grobowe zakonników. Wnętrze kościoła zdobi późnobarokowa polichromia z XVII w. uważana za dzieło malarzy paulińskich: braci Antoniego i Wojciecha Dobrzanieckich z Jasnej Góry i Gabriela Sławińskiego. Polichromia wykonana techniką al fresko, przedstawia, m. in.:cykl scen z życia św. Ludwika, sceny z Nowego Testamentu, iluzjonistyczne ołtarze i kopułę oraz inne elementy architektoniczne ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, w srebrnej sukni. KLASZTOR wzniesiony w latach 1711-1717 wg projektu architekta Józefa Pioli. Na elewacji widnieje tablica upamiętniająca fundatora Ludwika Pocieja. W pobliżu klasztoru znajduje się BUDYNEK FOLWARCZNY (kuchnia klasztorna) zbudowany na krawędzi skarpy nadbużańskiej w poł. XVIII w. Ta późnobarokowa murowana, podpiwniczona budowla po kasacie zakonu w 1864 roku została zamieniona na mieszkania. Po zewnętrznej stronie ogrodzenia kościoła znajduje się figura św. Jana Nepomucena z XVIII w.

Zanim powstała w XIX w. istniejąca CERKIEW PRAWOSŁAWNA pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, w 1790 wybudowano cerkiew unicką, drewnianą pod wezwaniem zachowanym do dziś. Z niewiadomych przyczyn spaliła się 12 lutego 1813 roku. Obecna zbudowana w latach 1840-1842 jako unicka, od 1875 roku prawosławna, przebudowana w stylu bizantyjsko – klasycystycznym, na planie krzyża greckiego z wieżą i trzema absydami. Wewnątrz znajduje się klasycystyczna polichromia z 1842 r. oraz ikonostas z 1843 r. z ikonami XVII i XVIII – wiecznymi. Cerkiew jest usytuowana na krawędzi skarpy nadbużańskiej.

ZESPÓŁ SYNAGOGALNY: Wielka Synagoga, Mała Synagoga, Dom Pokahalny.
Murowana WIELKA SYNAGOGA zbudowana w późnobarokowym stylu, na miejscu drewnianej świątyni w latach 1764-1774, częściowo z fundacji Czartoryskich. Od 1983 r. stanowi część obiektów, w którym swą siedzibę ma Muzeum Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego. Jest budowlą prostokątną, z kwadratową salą męską z dwoma parterowymi babińcami wzdłuż jej boków. W frontowych narożach znajduje się para piętrowych alkierzy i prostokątny przedsionek pomiędzy nimi. Jedynym zachowanym elementem wyposażenia sali męskiej jest neobarokowa, wykonana na stiuku i bogato polichromowana szafa ołtarzowa ( aron ha-kodesz ) z 1936 r. Obecnie w budynku znajdują się stałe ekspozycje wystawowe: „Judaika, z pamiątkami po włodawskich Żydach”, „Babiniec”, „W pokoju Mełameda – nauczycielka szkoły religijnej”, Z historii Żydów włodawskich”, Autorska kolekcja rzeźb Jana Pawłowskiego.
Murowana MAŁA SYNAGOGA wzniesiona pod koniec XVIII wieku. Spełniała dwie funkcje, była domem modlitwy, jak również miejscem studiów Tory i ksiąg religijnych. Pochodzące z lat 30-tych XX w. malowidła ścienne sali męskiej przedstawiają postaci zwierząt, instrumenty, znaki zodiaku, jak również teksty modlitw i psalmów. Z pierwotnego wyposażenia Domu Modlitwy zachowały się jedynie drewniane obramowania szafek na księgi talmudyczne. Zniszczone zostały szafa ołtarzowa i bima.
Murowany DOM POKOHALNY z 1928 r. zbudowany przez Mordechaja-Motl Bigmana. Budynek pełnił funkcję administracyjną gminy żydowskiej, mieściła się w nim biblioteka żydowska. Obecnie w budynku mieści się administracja muzeum.
Interesującym zabytkiem miasta jest zespół handlowy w centrum, zwany „Czworobokiem”, unikatowy w Polsce przykład kramów i jatek z okresu baroku. Wybudowany na planie kwadratu z obszernym wewnetrznym dziedzińcem, do którego wiodą dwie bramy wjazdowe.

Pomnik powstańców 1863 roku. Data powstania pomnika 1905 rok. Autorem projektu (fundator) jest m.in. p. Sadowski i p. Ostrowski. Pomnik znajduje się na cmentarzu parafialnym przy ulicy Piłsudskiego. Pomnik zbudowany został z czerwonej cegły i ma dwie kondygnacje zwieńczone metalowym krzyżem. Liczy ok. 5 metrów wysokości. Na obydwu poziomach w pomnik wmurowane są białe kamienne tablice, jednak tylko na położonej nizej umieszczono napisy: od strony zachodniej – „POWSTAŃCOM 1863 ROKU RODACY, WŁODAWA 1905”, a od wschodu – „CZEŚĆ BOHATEROM”. Przed pomnikiem znajdują się dwa groby żołnierskie z 1918 i 1919 r.: podoficera 1. Pułku Szwoleżerców Józefa Lebowicza oraz porucznika 1. Pułku Szwoleżerców Konstantego Żylińskiego.

Kolumna toksańska z 1766 roku, znajduje się w zachodniej części miasta, pośrodku promienistego skrzyżowania ul. 1000-lecia PP, ul. Kraszewskiego i ul. Jana Pawła II. Została ustawiona na nasypie ziemnym. Otoczono ją ogrodzeniem z płytami ku czci żołnierzy austriackich i niemieckich poległych w 1915 roku. Ma kształt zwieńczonej krzyżem kolumny toksańskiej na cokole.

Wola Uhruska
– Drewniany wiatrak koźlak z XIX w.
– Zabytkowy kościół i cerkiew
– Kapliczka z ok. 1920 przy ul. 1-go Maja
– Część budynku Zespołu Szkół z 1928 r.
– Pomnik poświęcony poległym i pomordowanym żołnierzom Lotnego Oddziału AK „Nadbużanka” – Wola Uhruska, ul. 1-go Maja.
– Pomnik poświęcony żołnierzom i ludności cywilnej poległym w czasie II wojny światowej- Wola Uhruska, ul. Parkowa (Dworzec PKP).

Hańsk
Murowana DAWNA CERKIEW PARAFIALNA prawosławna została wzniesiona na miejscu wcześniejszej w 1882 r. pod nadzorem arch. Tomasza Orłowskiego. Ok. 1921 r. zamieniono ją na kościół rzymsko-katolicki p.w. św. Rajmunda. W kościele znajdują się m.in.: ołtarz główny i dwa boczne z ok. 1716 r. autorstwa Szymona Słowikowskiego, przeniesione (1816) z rozebranego kościoła w Krasnymstawie, krucyfiks z 3. tercji XVIII w. z warsztatu Macieja Polejowskiego, chrzcielnica z końca XVIII w., XVIII-to wieczne ornaty.
– FIGURA Najświętszej Panny Marii Niepokalanego Poczęcia została ustawiona w 1945 r. na osi fasady kościoła, dawniej znajdowała się poza ogrodzeniem cmentarza cerkiewnego. Pochodzi prawdopodobnie z 1. poł. XVIII w.
– Murowana KAPLICZKA została zbudowana w XVIII-XIX w. Jest budowlą czterościenną, o trzech kondygnacjach (w górnej z czterech stron wnęki zamknięte koszowo) nakrytą daszkiem czterospadowym zwieńczonym krzyżem.

Urszulin
W odległości 60 km od stolicy województwa i największego miasta po prawej stronie Wisły – Lublina, 50 km od Chełma oraz 30 km od granicy z Ukrainą i przylegającego do niej Szackiego Parku Narodowego leży – GMINA URSZULIN – Perła Polesia i Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego.
Istniejący od 1990 roku Poleski Park Narodowy, w którego bezpośrednim sąsiedztwie leży Urszulin, daje możliwośc odpoczynku wśród malowniczego krajobrazu oraz piękna nieskażonej i dziewiczej przyrody.
Na turystów czeka tu rozbudowana baza noclegowa, gospodarstwa agroturystyczne, wytyczone szlaki turystyczne i ściezki dydaktyczne, parkingi, zadaszenia i miejsca na ognisko. Urszulin to centrum usługow-handlowe i kulturalne gminy. W okresie letnim odbywają sie ttu coroczne imprezy okolicznosciowe i sportowe, takie jak: „biegi ekologiczne” z udziałem licznych gości z kraju i zagranicy w czerwcu oraz „Dni Urszulina” – impreza o zasigu regionalnym organizowana w lipcu.
Piękno krajobrazu zachęca do wypoczynku i przyciąga na nasze tereny coraz większe rzesze miłośników tej formy spędzania wolnego czasu, otwierając tym samym możliwości inwestowania w te tereny.

Stary Brus
Dawna CERKIEW FILIALNA grecko- katolicka została wzniesiona w latach 1805-7 z fundacji Karola Grzymały Dobieckiego, właściciela wsi. Po pożarze w 1835 r. została odrestaurowana. Do 1865 r. była jednocześnie kaplicą dworską, od 1867 r. przejęła ją administracja rządowa, zamieniona na cerkiew prawosławną (1875) od 1918 r. pełni funkcję kościoła w parafii rzymsko-katolickiej p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej. Przed 1939 r. rozpoczęto przebudowę kościoła , którą ukończono w latach 1953-67. Jest budowlą murowaną, otynkowaną, nieorientowaną , na planie krzyża z przybudówkami na osi poprzecznej (prezbiterium, dwie zakrystie, chór muzyczny, dwa przedsionki). Pod starym prezbiterium znajduje się krypta grobowa. Nawa otwiera się do ramion czterema arkadami; nakryta jest spłaszczona kopułą; w pozostałych pomieszczeniach są sufity. Elewacje zewnętrzne są o charakterze klasycystycznym. Przed fasadą znajduje się portyk w wielkim porządku z silnie wysuniętym drewnianym szczytem, wspartym na dwu toskańskich kolumnach. Nawa pokryta jest dachem ośmiopołaciowym z nową wieżyczką, pozostałe części dachu są dwuspadowe i jednopołaciowe; kryte blachą. Wyposażenie wnętrza z kilkoma wyjątkami (m.in. chrzcielnica z 1807 r., rzeźba św. Jana Nepomucena z pocz. XIX w.) pochodzi z czasu ostatniej rozbudowy.

Wyryki
Rozległa, kilkuczęsciowa wieś na największym obszarze bezleśnym Lasów Włodawskich. Obok przepięknej przyrody, w Gminie Wyryki zachowało się wiele obiektów architektonicznych wartych zwiedzenia. Sa to zarówno świeckie jak i sakralne, świadczące o bogatych i złożonych dziejach tego terenu.
– Pozostałości trzech wiatraków – koźlaków
– Chałupy z XIX i początku XX w.
– Kapliczka z XIX w.
– W Wyrykach Połód znajduje się klasycystyczny drewniany dworek.
– Dawny klasztor sióstr Leontynek w Wyrykach Połód.

Hanna
Osada ta od XVII w. należała do rodu Radziwiłłów, od XVIII w. wchodzi w skład „państwa sławatyckiego”. Położona jest na terasie lewego brzegu Bugu, otoczoną od wsch. i pn.-wsch. podmokłymi łąkami i rozlewiskami łączącymi się z rzeczką Zielawą. – Drewniana, o konstrukcji zrębowej, na nowej ceglanej podmurówce DAWNA CERKIEW PARAFIALNA grecko-katolicka p.w. Apostołów śś. Piotra i Pawła i św. Dymitra Męczennika została wzniesiona na miejscu wcześniejszej w latach 1739-42 z fundacji Radziwiłłów. W 19245 r. została zamieniona na kościół rzymsko-katolicki. Składa się z trzech części: prezbiterium, prostokątnej nawy i kwadratowego babińca. Do prezbiterium przylegają zakrystia i skarbiec, do nawy kaplica p.w. Chrystusa Ukrzyżowanego, do babińca przedsionek. Cerkiew przekryta jest stropami. U szczytu łuku tęczowego znajduje się krucyfiks z ok. poł. XVIII w.; w pd.-zach. części babińca wyodrębniony jest chór muzyczny. Budowla nakryta jest dachami dwuspadowymi o kalenicy najwyższej nad nawą, zwieńczonymi trzema ośmiobocznymi cebulastymi wieżyczkami przekształconymi po 1847 r. Wewnątrz kościoła znajduje się polichromia malowana na płótnie naklejonym na deski z ok. 2. poł. XVIII w., kilkakrotnie odnawiana i przemalowywana. Przedstawia sceny religijne w oprawie iluzjonistycznej architektury. Wszystkie ołtarze (z wyjątkiem prawego w nawie i kaplicy) pochodzą z lat 1740-50 i są przykładem prowincjonalnej regencji. Pozostałe wyposażenie jest głównie XVIII w., m.in. prospekt organowy z ok. 1700 został przywieziony (1967) z kościoła z Huszczy. Cmentarz cerkiewny jest w kształcie wydłużonego owalu, otoczony parkanem. Na osi cerkwi od frontu znajduje się dzwonnica, od tyłu plebania. – Drewniana, o konstrukcji słupowo ramowej DZWONNICA została wzniesiona razem z cerkwią. Jest budowlą prostokątną, trójkondygnacjową, częściowo oszalowaną. W przyziemiu od frontu i tyłu znajdują się podcienia na słupach podtrzymujących wysunięty okap gontowego zadaszenia, przykrywającego całą drugą kondygnację. W trzeciej kondygnacji umieszczono piętrowo prostokątne przeźrocza dzwonowe. Dzwonnica nakryta jest daszkiem namiotowym z cebulastą kopułką z krzyżem. Wewnątrz znajdują się fragmenty snycerki z XVIII w. oraz fragmenty kilkunastu lichtarzy drewnianych i cynowych. – Drewniana o konstrukcji zrębowej PLEBANIA została wzniesiona w 1844 r. Jest budowlą parterową, nowo oszalowaną, nakrytą dachem dwuspadowym. – Murowana KAPLICZKA została wzniesiona w 1791 r. pośrodku rynku, na pamiątkę misji bazyliańskiej. Jest budowlą kwadratową o zaokrąglonych narożach, otwartą z czterech stron arkadami filarowymi, nakrytą daszkiem namiotowym łamanym, zwieńczonym cylindrycznym postumentem z rzeźbą Najświętszej Panny Marii Niepokalanego Poczęcia dłuta Tadeusza Szkodzińskiego, rzeźbiarza ludowego z Lisznej. Wewnątrz kapliczki znajduje się krucyfiks z 1791r. – Drewniana, o konstrukcji słupowej, na nowej podmurówce KAPLICZKA z XIX w. znajduje się przy drodze z Włodawy do Sławatycz. Jest budowlą z trzech stron oszalowaną, otwartą od frontu, nakrytą daszkiem namiotowym ze sterczyną. Wewnątrz znajduje się rzeźba św. Józefa z Dzieciątkiem z końca XVIII w., silnie uszkodzona i przemalowana.

Dużą wartość rekreacyjno-wypoczynkową mają włodawskie jeziora położone poza wymienionymi obszarami chronionymi. Szczególnie popularne jest jezioro Białe k. wsi Okuninka. Króluje ono wielkością i urodą wśród kompleksu jezior włodawskich i z tego powodu cieszy się największą sławą na całym Pojezierzu. Jezioro ma 106 ha powierzchni i plasuje się na drugim miejscu w rejonie pod względem głębokości (36,6 m), po j. Piaseczno (38,8 m). Na jego walory naturalne składają się ładne, piaszczyste plaże, twarde dno, przezro­czysta woda i malownicze sąsiedztwo Lasów Sobiborskich.

Do kilkudziesięciu ośrodków rekreacyjno-wypoczynko­wych, zlokalizowanych nad j. Białym, przyjeżdżają latem, szczególnie w weekendy, niezliczone rzesze gości spragnionych kąpieli i słońca. Miłośnicy ciszy i spokoju, swobodnego wędkowania i żeglowania, wybierają się tu wiosną lub wczesną jesienią. Wtedy cieszą się oni pełną urodą jeziora. Wędrówki po okolicy ułatwia szlak „Siedmiu Jezior Włodawskich”, o dł. 21 km, który wytyczono z Włodawy przez Orchówek -jeziora: Orchowe, Białe, Czarne, Rogoźno, Lipiniec – urocze jeziorko Święte – i otoczone sosnowym lasem, wrzosowiskami i łąkami – jezioro Glinki.

Do innych ciekawych miejsc dociera „Centralny Szlak Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego” z Włodawy do Urszulina, który prowadzi przez: Okuninkę-Hańsk-Krowie Bagno-Poleski PN-Sosnowicę-Załucze Stare. Stąd już blisko do jeziora Uściwierz – największego na Pojezierzu, o pow. 284 ha. Dostępny jest tylko brzeg południowy, z plażą i niestrzeżonym kąpieliskiem. W nieodległym, olszowym uroczysku kryje się jeziorko Uściwierzek, wyróżniające się, jak poprzednie, wysokimi walorami przyrodniczymi.
Pobliskie jeziora Rotcze i Sumin, wykorzystywane są częściowo do rekreacji, dzięki istniejącym kąpieliskom i skromnej bazie usługowej.
Rzeka Bug jest ewenementem w Europie, jako że płynie swobodnie, dziko, „po swojemu”. Widokiem Bugu i jego doliny trudno nasycić wzrok, tyle tu do oglądania! Kapryśny nurt rzeki, podmywane strome brzegi, a w innych miejscach żółty piasek plaż, zapraszają do fotografowania. Starorzecza, zwane bużyskami są siedliskiem wielu gatunków ryb i ostoją ciekawej flory a zielone łąki barwią się niezliczonymi gatunkami traw i kwiatów.

Dolina Bugu jest ważnym korytarzem ekologicznym, dlatego jej odcinek od miejsca, w którym staje się rzeką graniczną aż po Terespol został uznany za Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków w sieci Natura 2000. Tu gnieżdżą się niezliczone populacje awiofauny i tędy przemieszczają się one w swoich wędrówkach. Dolina jest siedliskiem bobra, zachodzi tu łoś, sarna, jenot i wilk, a także inni przedstawiciele świata zwierząt.